GIẢI PHẪU TỤY

Tụy ( pancreas) là tạng nằm ngoài khoang phúc mạc. Nằm trước khối cơ thành sau ổ bụng. Bắt ngang qua cột sống, cực phải ( đầu tụy) bắt đầu từ tá tràng, cực trái ( đuôi tụy) kết thúc ở lách.

Tụy được chia thành 5 phần: mỏm tụy ( uncinate process), đầu tụy, cổ tụy, thân tụy và đuôi tụy, chỉ có đuôi tụy nằm giữa 2 lá của phúc mạc, nằm trong mạc nối tỳ-thận, còn lại nằm sau phúc mạc thành sau.
Đầu tụy: nằm trong góc tá tràng ( chỗ gấp khúc giữa khúc I và khúc II tá tràng, có dạng chữ C).
Mỏm tụy: liên tiếp với đầu tụy ở phía dưới, nằm phía trước động mạch chủ bụng và sau động mạch mạc treo tràng trên.
Cổ tụy: liên tiếp với đầu tụy ở phía giữa ( gần trục giữa hơn đầu tụy), nằm trên động mạch mạc treo tràng trên. cổ tụy và mỏm tụy đã bao quanh động mạch mạc treo tràng trên. Cổ tụy còn nằm giới vị trí tĩnh mạch mạc treo tràng trên và tĩnh mạch lách hợp nhất thành tĩnh mạch cửa ( portal vein)
Thân tụy: là phần liên kết cổ tụy với đuôi tụy.
Đuôi tụy: là phần cuối của tụy, được bọc bởi 2 lá của mạc nối thận-tỳ ( splenorenal ligament)

Dịch tụy được dẫn ra ngoài bởi 2 ống tuy: ống tụy chính và ống tụy phụ. Ống tụy chính chạy dọc chiều dài tụy và kết hợp với ống mật chủ ( bile duct) tạo thành bóng Vater trước khi đổ vào thành của tá tràng( khúc II tá tràng). Ống tụy phụ thu nhận dịch tụy ở đầu và mỏm tụy đổ vào lỗ tụy phụ, lỗ này nằm phía trên lỗ đổ của bóng vater 1 chút. Quanh lỗ đổ của bóng Vater có cơ vòng Oddi bao quanh, điều tiết lượng mật và dịch tụy đổ xuống tá tràng.
Ống tụy chính và ống tụy phụ có liên thông với nhau ở trong tụy. Và chúng có nguồn gốc phôi thai khác nhau. 1 từ mạc treo vị bụng, 1 từ mạc treo vị lưng ( đoạn ruột trước-the foregut)
Cấp máu cho tụy:

Tụy được cấp máu trực tiếp từ 6 động mạch:

– động mạch tá tụy trên trước
– động mạch tá tụy trên sau
– động mạch tá tụy dưới trước
– động mạch tá tụy dưới sau
– động mạch lưng tụy ( hay động mạch sau tụy, lưng ám chỉ mặt lưng)
– động mạch tụy lớn
Trong đó, động mạch tá tụy trên trước và sau tách ra từ động mạch vị tá tràng trên, 1 nhánh của động mạch thân tạng ( celiac artery). Động mạch tá tụy dưới trước và sau xuất phát từ động mạch vị ta tràng dưới, 1 nhánh của động mạch mạc treo tràng trên. Động mạch lưng tụy và động mạch tụy chính xuất phát từ động mạch lách.
Một vài cấu trúc liên quan đến tụy đáng lưu ý:
– tụy nằm sau lá thành phúc mạc, trừ đuôi tụy !
– tụy nằm ở tầng trên của khoang phúc mạc ( trên gốc mạc treo đại tràng ngang)
– tụy được câp máu từ 2 nhánh của động mạch chủ bụng: động mạch thân tạng và động mạch mạc treo tràng trên
– ống mật xuyên vào mặt lưng của đầu tụy để hợp nhất với ống tụy chính ở trong tụy rồi tạo thành bóng Vater ở trong tụy, và đổ vào khúc II tá tràng qua 1 lỗ ở thành tá tràng được bọc bởi cơ vòng Oddi ( liên quan đến cơ chế sinh lý tiết mật và dịch tụy)
– Động mạch lách nằm ở bờ trên của tụy, và nằm sau khoang phúc mạc, sau đó đi cùng với đuôi tụy trong mạc nối thận-tỳ để cấp máu cho lách và tỏa ra các nhánh cấp máu cho dạ dày ( các nhánh này đi trong mạc nố vị-tỳ)
Tài liệu tham khảo:
Gray’s anatomy for students 2nd Edition